Ukraińcy w Lublinie – dawniej i dziś
LUBLIN - MIEJSCA WAŻNE DLA KULTURY I TRADYCJI UKRAIŃSKIEJ W CENTRUM MIASTA (naciśnij na obrazek, aby powiększyć)
Jedną ze społeczności współtworzących od wielu stuleci wielokulturową mozaikę Lublina są Ukraińcy. Przez wiele stuleci społeczność ta była obecna w mieście nad Bystrzycą i choć nie była liczną odgrywała ważną rolę. Obecność Ukraińców w Lublinie była naturalnym skutkiem bliskości polsko-ukraińskiej granicy etnicznej, potem także państwowej. Lublin był też miejscem istotnych dla narodu ukraińskiego wydarzeń historycznych.
Już w okresie średniowiecza istniała w Lublinie kolonia „ruska”, a jedna z najstarszych ulic miasta do dzisiaj nosi nazwę „Ruska”. Głównym ośrodkiem życia tej społeczności była cerkiew prawosławna Przemienienia Pańskiego (Spasa), która pod koniec XIV w. była już znana w okolicy. Właśnie od końca XIV w., po zawarciu unii polsko-litewskiej, zaczęło wzrastać znaczenie Lublina, powiększała się też miejscowa społeczność ruska. Wynikało to z roli jaką Lublin odgrywał w państwie polsko-litewskim: odbywały się tu sejmy, mieścił Trybunał Koronny, był on więc miejscem ważnym także dla ludności ruskiej Rzeczypospolitej.
Wzrastało znaczenie miejscowej społeczności ruskiej i cerkwi prawosławnej: pod koniec XVI w. powstało przy niej bractwo cerkiewne oraz szkoła, w której wykładali wybitni przedstawiciele kultury ukraińskiej tego okresu. Członkami miejscowego bractwa byli przedstawiciele znakomitych ruskich rodów książęcych, w tym książę Konstanty Ostrogski. To dzięki ich wsparciu miejscowa społeczność mogła wznieść na początku XVII w. nową, murowaną świątynię – stojącą do dziś cerkiew Przemienienia Pańskiego, będącą ciekawym przykładem renesansu lubelskiego (można wirtualnie zwiedzić tę cerkiew, która jest obecnie świątynia katedralną Prawosławnej Diecezji Lubelsko-Chełmskiej: http://lublin.cerkiew.pl/data/panorama.htm). Nieprzypadkowym był fakt wyświęcenia tej cerkwi przez metropolitę kijowskiego Piotra (Mohyłę) w 1633 r. Miejscowa społeczność ruska, choć coraz mniej liczna, trwała w Lublinie przez kolejne stulecia, gdy od końca XVII w. lubelska cerkiew stała się unicką, a potem ponownie wróciła do prawosławia.
Nowe realia przyniósł XX w. W latach 20-tych w Lublinie osiedliła się grupa ukraińskich emigrantów politycznych i wojskowych, którzy musieli opuścić ojczyznę po klęsce walk o niepodległość Ukrainy. W tym okresie rozwinęli oni w Lublinie ukraińskie życie kulturalne i oświatowe. świadectwem ich obecności jest kwatera i pomnik żołnierzy armii Ukraińskiej Republiki Ludowej na cmentarzu prawosławnym przy ul. Lipowej.
Po drugiej wojnie światowej Lublin stał się miastem, gdzie dość licznie osiedlali się Ukraińcy, przede wszystkim pochodzący z Chełmszczyzny i Podlasia. Wielu z nich zostało wcześniej deportowanych z ziemi przodków w ramach akcji „Wisła” w 1947 r. Właśnie w Lublinie w okresie odwilży (1956) powstało jedno z pierwszych kół Ukraińskiego Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego. Lublin stał się ważnym ośrodkiem życia społeczności ukraińskiej w Polsce. Działały tu ukraińskie zespoły artystyczne, lokalne radio nadawało audycje radiowe w języku ukraińskim.
Nowa sytuacja powstała na przełomie lat 80. i 90, po zmianie systemu politycznego w Polsce oraz uzyskaniu przez Ukrainę niepodległości. Obok Ukraińców – obywateli polskich, pojawiła się w Lublinie dość liczna grupa obywateli niepodległej już Ukrainy, przybywających tutaj na dłuższy lub krótszy okres. W ciągu dwóch ostatnich dekad nastąpił rozwój życia społeczności ukraińskiej Lublina na różnych płaszczyznach: w sferze kulturalnej, edukacyjnej, wydawniczej, artystycznej, organizacyjnej, a także życia religijnego. Dzisiaj społeczność ukraińska w Lublinie jest już dość liczną i bardzo różnorodną.
